Yuri Gagarin (9 Mart 1934 – 27 Mart 1968)
Sovyetler Birliği pilotu ve kozmonotudur. 1955 yılında Sovyet kozmonot Yuri Gagarin, ordudaki savaş pilotu olarak etkileyici geçmişi nedeniyle Sovyetler tarafından insanlığın ilk uzay yolculuğu için seçildi. Yuri Gagarin 12 Nisan 1961’de Vostok uzay aracıyla uzaya çıkarak Dünya yörüngesinde turunu tamamladı. Böylece uzaya çıkan ilk insan olmayı başarmış oldu ve bu başarısıyla birlikte uzay çağını başlattı.
1960’ta, yoğun araştırma ve eleme sürecinden geçtikten sonra Yuri Gagarin, 19 pilotla Sovyet uzay programı için seçildi. Gagarin, Vostok programının ilk kozmonotlarının seçileceği Soçi Altı adlı seçkin bir eğitim grubu için seçildi. Gagarin ve diğer muhtemel adaylar, fiziksel ve psikolojik dayanıklılığı test etmek için tasarlanmış deneylere tabi tutuldu; yaklaşmakta olan uçuş için de eğitim gördü. Seçilen yirmi kişiden ilk fırlatma için nihai olarak seçilenler eğitim oturumları sırasındaki performansları ve fiziksel özellikleri nedeniyle Gagarin ve Gherman Titov idi – küçük Vostok kokpitinde alan sınırlıydı ve her iki adam da oldukça kısa idi. (Gagarin’in boyu 1.57 metredir)
Bazı kaynaklar Gagarin’in uçuş sırasında “herhangi bir Tanrı’yı burada görmüyorum” şeklinde yorumladığını iddia etti. Bununla birlikte, uzay uçuşu sırasında Dünya bazlı istasyonlar ile yaptığı konuşmaların verbatim kayıtlarında böyle bir kelime görülmemektedir. 2006 yılındaki bir röportajda Gagarin’in arkadaşı Albay Valentin Petrov, kozmonotun böyle sözleri hiç söylemediğini ve bu sözlerin Nikita Kruşçev’in CPSU Merkez Komitesinin plenumunda devletin din karşıtı kampanyasından duyduğu konuşmadan kaynaklandığını söyleyerek Gagarin’in “boşluk var ama herhangi bir Tanrı görmedim” dediğini söyledi.
Neil Armstrong (5 Ağustos 1930 – 25 Ağustos 2012)
Neil Armstrong,tartışmasız şimdiye kadar yaşamış en ünlü astronot. 1969’da ayda yürüyen ilk insan olarak dünya çapında üne kavuştu.
16 Temmuz 1969’da Armstrong, Edwin E. Aldrin, Jr. ve Michael Collins ile birlikte Apollo 11 aracıyla Ay’a doğru yola çıktı. Dört gün sonra, ABD Doğu Yaz Saati saatiyle 16:17’de, Armstrong’un manuel olarak yönlendirdiği Eagle ay iniş modülü, Sükunet Denizi’nin (Mare Tranquillitatis) güneybatı kenarına yakın bir düzlüğe indi. 20 Temmuz 1969 saat 22:56’da (EDT) Armstrong, Kartal’dan Ay’ın tozlu yüzeyine şu sözlerle adım attı: “Bu, bir insan için küçük bir adım, insanlık için dev bir adım.” (Armstrong o anın heyecanı içinde hazırladığı açıklamada “a” harfini atladı.) Armstrong ve Aldrin iki saatten fazla bir süre modülden ayrıldılar ve bilimsel araçları konuşlandırdılar, yüzey örnekleri topladılar ve çok sayıda fotoğraf çektiler.
Bahsi geçen cümlenin ses kaydı:
Bahsi geçen Mare Tranquillitatis:
21 Temmuz’da Collins’le buluşmak üzere havalandılar ve Dünya’ya geri dönüş yolculuğuna başladılar. 24 Temmuz günü saat 12:51’de (EDT) Pasifik’e inişin ardından üç astronot, ay mikroplarının olası kirlenmesine karşı korunmak için 18 gün karantinada kaldı. Takip eden günlerde ve 21 ülkeyi kapsayan bir tur sırasında, insanlığın evreni keşfetmesinde yeni bir çağın açılmasındaki rollerinden dolayı selamlandılar.
Armstrong’un aya yolculuğu yaklaşık dört gün sürdü, ancak genel görev yaklaşık sekiz yıl sürdü. 1961’de Başkan Kennedy, ulusa 1960’ların sonuna kadar aya bir insan göndereceğine söz verdi. Armstrong, örnekleri toplamak, aletleri yerleştirmek, fotoğraf çekmek ve meşhur Amerikan bayrağını dikmek için ayın yüzeyinde toplamda yirmi bir saatten fazla zaman harcadı.
Neil Armstrong’la doğrudan ilgili olmasa da değinmek istediğim bir konu var. Bazı insanların kafasında “eğer uzayda hava yoksa dikilen bayrak nasıl dalgalanıyor?” sorusu olduğunu biliyorum. Açıklama ise astronotların fotoğraf çekiminden önce bayrağa dalgalanıyormuş gibi şekil vermeleridir.
Alan Shepard (18 Kasım 1923 – 21 Temmuz 1998)
1923’te doğan NASA astronotu Alan Shepard, uzaya çıkan ilk Amerikalıydı. Ay’da yürüyen 12 kişiden biri olmasıyla ünlüdür. Alan Shepard 2 uzay görevine katıldı ve aya golf topu atan ilk kişi olmasıyla ünlü.
Shepard ve uzay aracını uzaya fırlatmak için NASA, ABD Ordusu Redstone roketini değiştirerek mevcut askeri balistik füzelere yöneldi. Mercury-Redstone Fırlatma Aracı, birkaç ay sonra uzaya çıkan ikinci Amerikalı olan Gus Grissom’u fırlatmak için de kullanıldı. John Glenn’in 1962’deki yörünge uçuşundan itibaren Mercury görevleri, değiştirilmiş ABD Hava Kuvvetleri Atlas ICBM’leri üzerinde başlatıldı.
Bahsi geçen Mercury-Redstone Fırlatma Aracı:
1959’da orijinal NASA Merkür yedilisi astronotlarından biri olarak seçildi ve Mayıs 1961’de Freedom 7 (Özgürlük 7) adını verdiği bir uzay aracıyla ilk mürettebatlı Mercury Projesi uçuşu olan Merkür-Redstone 3’ü gerçekleştirdi. Gemisi uzaya girdi, fakat yörüngeye ulaşma başarısını gösteremedi. Uzaya seyahat eden ikinci kişi ve ilk Amerikalı, gemisinin yönünü elle kumanda eden ilk uzay yolcusu oldu.
Shepard, Freedom 7 görevi için ABD Donanması Mark IV uçuş kıyafetinin değiştirilmiş bir versiyonunu (Donanma ve Deniz Piyadeleri’ndeki yüksek irtifa askeri pilotları için tasarlanmış) giydi. Acil bir kurtarmaya ihtiyaç duyulduğunda görünürlüğünü artırmayı amaçlayan gümüş renkli kaplama sayesinde fütüristik bir görünüm elde edilmiştir.
Shepard’ın görevi, fırlatıldıktan 15 dakika sonra Atlantik Okyanusu’na sıçramasıyla sona erdi. Görev boyunca yer kontrolü, dünya çapındaki yer istasyonları, gemiler ve uçaklar ağı aracılığıyla Shepard ile neredeyse sürekli temas halindeydi. NASA, Merkür kapsülünü, uzay aracını yavaşlatmaya başlamak için 24.500 feet (7467.60 m) yüksekliğe açılan bir paraşütle suya iniş için tasarladı. Vostok kapsülünden paraşütle atlayan Yuri Gagarin’in aksine, Shepard ve diğer Amerikalı astronotlar tüm iniş boyunca kapsülün içinde kaldılar. Okyanusa indikten sonra Shepard, uzay aracından indi ve bir Donanma helikopterine alınarak yakındaki uçak gemisi USS Lake Champlain’e götürüldü.
Alan Shepard’ın okyanusa inişinden sonra helikoptere tırmanışı:
Buzz Aldrin (20 Ocak 1930-)
Meşhur uzay görevi olan Ay’a inişte rol alan Edwin Eugene “Buzz” Aldrin Ay’a ayak basan ikinci insandır.
Aldrin, 1963 yılında NASA Astronot Grubu’na seçildi ve uzay yolculuğu için eğitim almaya başladı. 1966 yılında Gemini 12 göreviyle uzaya çıktı ve bir uzay yürüyüşü gerçekleştirdi. Aldrin, Ay’a iniş görevi için de hazırlıklarını tamamladı ve Apollo 11 görevi için seçildi. NASA astronotu Buzz Aldrin, meslektaşı Neil Armstrong kadar ünlü değil ancak uzay araştırmalarına geçici bir ilgisi olan herkes onun adını bilir. Ünlü Apollo 11 görevi sırasında Armstrong’dan yaklaşık yirmi dakika sonra aya ayak bastı.
Buzz Aldrin birçok bakımdan Armstrong’dan daha başarılıydı. Daha fazla NASA görevine katılmış ve uzayda daha fazla zaman geçirmişti; toplamda yaklaşık 300 saat. Aldrin’in ay sonrası hayatı uzay savunuculuğuyla doluydu, ancak 1971’de NASA’dan ayrıldıktan sonra araba satmak gibi düzenli işlerle de meşgul oldu.
Mart 1972’de özel sektöre girmek için hava kuvvetlerinden emekli oldu. 1988 yılında yasal olarak ismini Buzz Aldrin olarak değiştirdi. (“Buzz” onun ömür boyu takma adıydı.) 1998’de, mürettebatlı uzay araştırmalarının genişletilmesini teşvik etmek amacıyla kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan ShareSpace Vakfı’nı kurdu.
“Buzz” takma adını alma hikayesi ise kız kardeşi Fay Ann’in “brother” kelimesini (erkek kardeş) yanlış telaffuz etmesinden türeyerek “Buzzer” haline geldi ve öyle de kaldı. İlginçtir ki annesinin adı Marion Moon’dur.
John Gleen (18 Temmuz 1921 – 8 Aralık 2016)
Amerikalı havacı, mühendis, astronot ve Ohio’dan ABD Senatörüydü. 1959 yılında NASA tarafından Mercury Projesi uzay aracını uçurmak için seçilen askerî test pilotlarının oluşturduğu Merkür yedilisi’nin üyelerinden birisiydi.
John Glenn astronot kahramanlarından biriydi. 1962’de dünyanın yörüngesine giren ilk Amerikalı oldu; Friendship 7 uzay aracıyla dünyanın çevresini beş saatte üç kez dolaştı.
Dünyanın yörüngesinde dönen ilk Amerikalı olmadan beş yıl önce Glenn, Amerika kıtasını sesten hızlı geçen ilk kişi oldu. Bu yolculuk sırasında uçağa iliştirilen bir sanat eseri, Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk panoramik görüntüsünü yakaladı. Başarısı, NASA’nın onu ülkedeki ilk astronot toplantısı olan ‘Mercury Seven’ın bir parçası olarak seçmesine neden oldu.
Yukarıda bahsedilen görüntü:
1959’da ilk astronot olarak seçilen ABD askeri pilotları “Merkür Yedilisi” arasında Glenn en yaşlısıydı. Uzaya ilk iki ABD yörünge altı uçuşunu gerçekleştiren Alan B. Shepard, Jr. ve Virgil I. Grissom için yedek pilot olarak görev yaptı. Glenn, ilk yörünge uçuşu olan Mercury-Atlas 6 için seçildi ve 20 Şubat 1962’de, uzay kapsülü Friendship 7, Cape Canaveral, Florida’dan fırlatıldı. Yörüngesinin yüksekliği yaklaşık 161 ila 261 km (100 ila 162 mil) arasında değişiyordu. Uçuş, Glenn’i Friendship 7’yi manuel olarak kontrol etmeye zorlayan hatalı itici dışında çoğunlukla plana göre ilerledi. Gemideki arızalı bir anahtar da görev kontrolüne ısı kalkanının serbest bırakıldığı yönünde yanlış mesaj iletti. Uzay aracının arkasındaki retro roket paketini, ateşlendikten sonra serbest bırakmaması söylendi. (Görev kontrolü, eğer ısı kalkanı serbest bırakılırsa, retroroket paketinin kayışlarının kalkanı Glenn’in yeniden girişte hayatta kalmasına yetecek kadar uzun süre tutacağını umuyordu.) Glenn üç yörünge yaptı ve fırlatıldıktan yaklaşık 5 saat sonra Atlantik Okyanusu’na Grand Turk yakınlarına indi (Turks ve Caicos Adaları’ndaki ada). Ulusal bir kahraman oldu.
Çoğu insan dünyanın yörüngesinde bir yolculuktan sonra başarılarının üzerinde dinlenmekle yetinirdi ama Glenn öyle değildi. 1974’te ABD Senatosu’na seçildi – senatör olan ilk astronot – ve ardından 1998’de 77 yaşında uzay uçuşu yapan en yaşlı kişi oldu.
77 yaşındaki Glenn, Spacehab modülü üzerinde yaşlanma süreci ile vücudun ağırlıksızlığa tepkisi arasındaki benzerlikleri inceleyen deneylere katıldı. NASA yetkilileri Glenn’in varlığının yaşlanma süreciyle ilgili araştırmalara katkıda bulunacağını öne sürdü, ancak eleştirmenler onun uzaya dönüşünün asgari fayda sağlayan bir tanıtım gösterisi olduğunu ileri sürdü.
Valentina Tereshkova (6 Mart 1937-)
16 Haziran 1963 yılında, Vostok 6 pilotluğu için 400’ü aşkın başvuru ve 5 finalist arasından Tereşkova birinci seçildi. Uzayda, Dünya’nın yörüngesinde 48 tur atarak yaklaşık 3 gün geçirdi.
Kozmonot olarak işe alınmadan önce Tereşkova tekstil fabrikası montaj işçisi ve amatör bir skydiving sporcusuydu.
Valentina Tereshkova, 16 Haziran 1963’te uzaya çıkan ilk kadın oldu. Uzaya ilk kadını göndermek isteyen Rusya Uzay Federasyonu tarafından bir yıl önce seçilmişti. Gezisi sırasında Tereshkova, dünyanın etrafında kırk sekiz kez tur attı, fotoğraf çekti ve uçuş kayıtlarını tuttu, bu da gelecekteki görevlere yardımcı oldu.
Bu, Tereshkova’nın ilk ve tek uzay yolculuğuydu, ancak astronot olarak kısa görevi sona erdikten sonra uzay endüstrisinde aktif olarak kaldı ve siyasete geçmeden önce kozmonot mühendisi olarak çalıştı.
1969’da ilk kadın kozmonot grubunun dağılmasından sonra Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin önde gelen bir üyesi oldu ve çeşitli politik görevlerde bulundu. Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra siyasi olarak aktif kaldı ve hâlâ Sovyet sonrası Rusya’da bir kahraman olarak görülüyor.
2013’te fırsat sağlanırsa Mars’a tek yönlü bir yolculuk yapmayı istedi. 2014 Kış Olimpiyatlarının açılış töreninde Olimpiyat bayrağını taşıyanlardan birisiydi.
Alper Gezeravcı (2 Aralık 1979-)
Listenin sonunda ilk Türk astronotumuz Alper Gezeravcı’ya yer vermek istedim. Alper Gezeravcı Türk Hava Kuvvetleri’nde askerî pilot, Türkiye Uzay Ajansı yönetim kurulu üyesi, uzaya çıkan ilk Türk astronot ve uzaya giden 610. insandır.
Türk Hava Kuvvetleri’nde savaş pilotu olarak görev yapmış olan Gezeravcı, aralarında T-41, SF-260, T-37, T-38, F-5, KC-135 ve F-16’nın da bulunduğu birçok uçakla 15 yıl boyunca uçuşlar yapmıştır. Ayrıca Türk Hava Yolları’nda yedi yıl kaptan pilot olarak çalışmıştır. Gezeravcı, son olarak Standardizasyon Filosu Akademik Kanat Komutanı olarak Adana’daki 10’uncu Üs Komuta Birimi’nde sorumlu personel olarak görev almıştır
Uzay yolculuğu için 8 ay boyunca eğitimler alan Gezeravcı, Ax-3 ekibi ile birlikte fırlatmadan önce Florida’da iki haftalık karantina sürecine girmiştir.Fırlatma 19 Ocak 2024 tarihinde (TSİ) 00.49’da ABD’nin Florida eyaletinde bulunan NASA’ya ait Kennedy Uzay Merkezi’nde başarıyla gerçekleşmiştir.
Alper Gezeravcı, uzaydaki ilk resmî konuşmasında şunları söylemiştir:
| “ | Türkiye’nin insanlı ilk uzay misyonu için, ilk Türkün uzaya adım attığı şu anda yüce atamızın sözüyle bu anı başlatmak istiyorum. Türkiye Cumhuriyeti’mizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün dahiyane sözü: “İstikbal Göklerdedir!” |